इंदिरा गांधी राष्ट्रीय वृद्धापकाळ पेन्शन योजना (Indira Gandhi National Old Age Pension Scheme – IGNOAPS) हा राष्ट्रीय सामाजिक साहाय्य कार्यक्रमाच्या (NSAP) पाच उपयोजनांपैकी एक आहे.
या योजनेअंतर्गत, गरीबीरेषेखालील नागरिक ज्यांचे वय ६० वर्षे किंवा त्याहून अधिक आहे, त्यांना अर्ज करण्याची पात्रता आहे. या योजनेअंतर्गत, लाभार्थ्यांना ७९ वर्षे पर्यंत दरमहा ₹२०० आणि त्यानंतर ₹५०० पेन्शन देण्यात येते.
राष्ट्रीय सामाजिक साहाय्य कार्यक्रमाचा (NSAP) उद्देश
१५ ऑगस्ट १९९५ रोजी, भारत सरकारने राष्ट्रीय सामाजिक साहाय्य कार्यक्रम (National Social Assistance Programme – NSAP) सुरू केला. हा कार्यक्रम संपूर्णपणे केंद्र सरकार पुरस्कृत आहे आणि गरजू नागरिकांना आधार देण्यासाठी तयार करण्यात आला आहे. अशा नागरिकांना राज्ये व केंद्रशासित प्रदेशांद्वारे ओळखले जाते ज्यांच्याकडे स्वतःचा उपजीविकेचा स्रोत नसतो किंवा कुटुंबातील सदस्यांकडून आर्थिक मदत मिळत नाही. या योजनेचा उद्देश एक मूलभूत आर्थिक सहाय्य प्रदान करणे आहे. या योजनेचे व्यवस्थापन ग्रामीण विकास मंत्रालयाद्वारे केले जाते आणि हा कार्यक्रम ग्रामीण तसेच शहरी भागात देखील लागू आहे.
घटक योजनेची सूची:
राष्ट्रीय सामाजिक साहाय्य कार्यक्रमाच्या (NSAP) खालील उपयोजना उपलब्ध आहेत:
- इंदिरा गांधी राष्ट्रीय वृद्धापकाळ पेन्शन योजना (IGNOAPS)
- इंदिरा गांधी राष्ट्रीय विधवा पेन्शन योजना (IGNWPS)
- इंदिरा गांधी राष्ट्रीय दिव्यांग पेन्शन योजना (IGNDPS)
- राष्ट्रीय कुटुंब लाभ योजना (NFBS)
- अन्नपूर्णा योजना
NSAP चे उद्दिष्टे:
- गरिब कुटुंबांना मृत्यू, मातृत्व, किंवा वृद्धापकाळाच्या स्थितीत सामाजिक साहाय्य लाभ पुरवणे.
- राज्यांद्वारे दिल्या जाणाऱ्या सध्या किंवा भविष्यातील लाभांव्यतिरिक्त किमान राष्ट्रीय मानक सुनिश्चित करणे.
- संपूर्ण देशभरात लाभार्थ्यांना सातत्यपूर्ण सामाजिक सुरक्षा प्रदान करणे.
योग्यता आणि फायदे:
- भारताचा नागरिक असणे आवश्यक आहे.
- अर्जदार गरीबीरेषेखालील असावा.
- अर्जदाराचे वय किमान ६० वर्षे असावे.
योजनेच्या लाभांमध्ये, ७९ वर्षांपर्यंत दरमहा ₹२०० आणि त्यानंतर दरमहा ₹५०० चा समावेश आहे.
अर्ज प्रक्रिया:
ऑनलाइन अर्जासाठी, नागरिक UMANG अ‍ॅप डाउनलोड करू शकतात किंवा वेबसाइट वर भेट देऊ शकतात. मोबाइल क्रमांक आणि OTP वापरून लॉग इन करून, नागरिक NSAP शोधू शकतात. “ऑनलाइन अर्ज करा” वर क्लिक करून आवश्यक माहिती भरून, फोटो अपलोड करून अर्ज सबमिट करू शकतात.
आवश्यक कागदपत्रे:
- भरलेले आणि स्वसाक्षांकित अर्जपत्र
- रहिवास प्रमाणपत्र
- वयाचा पुरावा (जन्म प्रमाणपत्र किंवा इतर सरकारी मान्यताप्राप्त दस्तऐवज)
- आधार क्रमांक
- बँक पासबुक
- रेशन कार्ड
- न्यायिक/कार्यकारी दंडाधिका-याद्वारे प्रमाणित प्रतिज्ञापत्र
इंदिरा गांधी राष्ट्रीय वृद्धापकाळ पेन्शन योजना ही एक महत्त्वाची योजना आहे जी वृद्ध आणि गरीबीरेषेखालील नागरिकांना आर्थिक मदत करते. NSAP च्या या योजनेमुळे गरजूंना एक स्थिर आर्थिक आधार मिळतो, ज्यामुळे त्यांचे जीवन अधिक सुरक्षित होते.
